Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı
ALEVÎ-BEKTAŞÎ KÜLTÜRÜNDE YARATILIŞ ANLATILARI VE TOPLUMSAL CİNSİYET İLİŞKİLERİ
Emine Yüksel / Yüksek Lisans Tezi / Ankara, 2016
Emine YÜKSEL tarafından hazırlanan “Alevî- Bektaşî Kültüründe Yaratılış Anlatıları ve
Toplumsal Cinsiyet İlişkileri” başlıklı bu çalışma, 30.12.2016 tarihinde yapılan savunma
sınavı sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul
edilmiştir.
Prof. Dr. Elif Ekin AKŞİT VURAL (Başkan)
Doç. Dr. Özlem SERT (Danışman)
Doç. Dr. Mark Lewis SOILEAU
“Ankara’nın Mamak ilçesinde büyük bir hizmet binası bulunan Zöhre Ana ise bu örneklerin en çarpıcısıdır. Zöhre Ana, 1982 yılında evin içinde bir nur gördüğünü, bazı kişilerin kendisine lokma yedirdiğini ve semaha gönderdiğini, çeşitli kişilerden dersler aldığını, bu kişilerin kendisine bundan sonra şifa dağıtan ve hizmet eden bir kadın olarak orada bir dergâh kurduracağını söylediklerini anlatır.
Zöhre Ana bugün, sevenleri tarafından şifa dağıttığına inanılan, cem yürüten ve birçok inançsal hizmette bulunan bir pir olarak görülmektedir. Modern iletişim araçlarını oldukça etkili kullanan Zöhre Ana’nın kendisine ait kitapları, bir internet sitesi ve bir web kanalı vardır.”
***
Yaratılış anlatıları toplumu oluşturan fertlerin varoluşsal sorularına yanıt vererek,
yaşamın nasıl ortaya çıktığı, kimin ya da neyin yaşamı ortaya çıkardığı, erkek ve kadın
olmanın ne demek olduğu, kişilerin birbiriyle, kendilerinin dışındaki dünyayla ve kâinatla
nasıl ilişki kurdukları gibi konuları ele alır.
Yaratılışın bu sorulara verdiği cevaplar toplumsal cinsiyet ilişkilerini doğallaştırma işlevi görür ve kadın erkek rollerini ikiliklere dayandırır. Bu ikilikler temelinde kurulan, kadının erkeğe tâbi olması algısının doğallaştırılması, ataerkil ilişkilere ve cinsiyetle ilgili toplumsal ideolojilere yansır.
Yaratılışın anlaşılması ve temsili ile ilgili simge ve anlamlar, beden, soy, aile, mekân, dünya ve öbür dünya gibi unsurlar arasındaki ilişkilerin anlaşılmasında araçtır. Bu çalışma, Türkiye’de hatırı sayılır bir nüfusa sahip olan Alevî ve Bektaşî toplumunun yaratılış ile ilgili anlatılarını, bu anlatıların dinî ve günlük hayatın akışında nasıl içselleştirilip doğallaştırıldığını, bu içselleştime sürecinin toplumsal cinsiyet ilişkilerini
nasıl şekillendirdiğini analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Alevîler’in ve Bektaşîler’in yaratılış anlatıları yolu ile kendi benlik algılarını nasıl şekillendileri ve öteki ile arasındaki sınırı nasıl çizdikleri, sözlü ve yazılı kaynaklara dayanarak, mitoloji, sözlü kültür ve toplumsal cinsiyet bağlamında incelenecektir.
Anahtar Sözcükler
Yaratılış, Toplumsal Cinsiyet, Efsane, Alevî, Bektaşî, Kadın, Sözlü Kültür, Güruh-ı Naci
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
Kur’an-ı Kerim ve Meali. Erişim Tarihi: 20.09.2016,
http://www.kuranikerim.com/m_diyanet_index.htm
İstanbul Kadı Sicilleri. Erişim tarihi: 08.11.2016, http://www.kadisicilleri.org/yayin.php
Pir Zöhre Ana: Yaşayan Tek Ehl-i Beyt Evliyası. Erişim Tarihi: 10.12.2016,
Zöhre Ana web.tv. Erişim Tarihi: 10.12.2016, http://zohreana.web.tv/
***
TEZİN TAMAMINI OKUMAK İÇİN LİNKE TIKLAYINIZ.
Alevî-Bektaşî Kültüründe Yaratılış Anlatıları Ve Toplumsal Cinsiyet İlişkileri
